Turystyka dolarowa

Na IESOwych imprezach przy rumie lub piwie bezapelacyjnie dominuja dwa tematy. Primero, se habla paja. Czesto stosowane w wenezuelskiej odmianie hiszpanskiego wyrazenie Hablar paja - "mowic slome/siano", oznacza bezsensowne i niczego nie wnoszace gadanie. Cytujac Wikipedie, polskim odpowiednikiem tego idiomu byloby: "pleść androny (?), pleść głupoty, paplać, pleść od rzeczy, strzępić jęzor"

Po drugie, gdy imprezowicze sa jeszcze wystarczajaco trzezwi - a w szczegolnosci gdy na spotkaniu przewaza plec brzydka - praktycznie zawsze wyplywa na powierzchnie temat dolarow. Jak wykolegowac panstwo wenezuelskie i stojaca na strazy rezerw walutowych komisje CADIVI? Jak wzbogacic swoj portfel na roznicy kursow dolara oficjalnego i czarnorynkowego? Jak kupic? Gdzie sprzedac?

Dolary amerykanskie - podobnie z reszta jak wszelkie inne dewizy - stanowia w Wenezueli produkt wybitnie deficytowy i przecietny Wenezuelczyk nie moze sobie ot tak kupic ani zielonych, ani beznamietnych w formie i tresci banknotow euro, o PLNach nawet nie wspominajac. Posiadanie obcych dewiz nie jest wprawdzie karalne, ale za wymiane po kursie innym niz oficjalny mozna teoreretycznie isc do paki na od 3 do 7 lat. A ze wenezueskie wiezienia do najprzyjemniejszych nie naleza, mozna sie dowiedziec z prasy. Wczoraj np. na skutek walki dwoch frakcji i wybuchu granatow zginelo gdzies 6 wiezniow, a w grudniu krajem (a moze bardziej mna niz krajem) wstrzasnela okrutna smierc kilkunastu osadzonych: spalonych zywcem, zmasakrowanych niczym zwierzeta koszerne oraz zdekapitowanych, ktorych glowami pozniej grano ponoc w noge...

W praktyce jednak wszyscy na lewo i prawo kupuja i sprzedaja dolary i kombinuja jak sie da, nie liczac sie specjalnie z ewentualnymi konsekwencjami. Pojedynczy obywatel legalnie ma prawo za pomoca kart kredytowych autoryzowanych przez CADIVI wydac badz wybrac za granica do $5000 w roku w transzach $500 co miesiac. Oczywiscie po kursie oficjalnym. Poza tym do konca 2007 roku mial prawo nabyc za granica za posrednictwem Internetu towary za 3000$, oraz wymienic w gotowce do $600 rocznie na podroze zagraniczne. W sumie wiec obywatel ma do dyspozycji $8600 w ciagu roku zakupionych po kursie 1 USD = 2150 Bs (2,15 BF obecnie), z tym ze jesli ktos mogl udokumentowac, ze studiuje za granica - co uczynili niektorzy moi znajomi - pula zwiekszala sie o dodatkowe 5 kafli. I poki kurs czarnorynkowy byl zblizony do oficjalnego nikt sobie za bardzo glowy nie zawracal szwindalami i cala papierkowa robota potrzebna do kupna dolarow. Jednakze odkad parenascie miesiecy temu kurs dolara "rownoleglego" przekroczyl 3000 Bs, by kilka tygodni temu osiagnac az 6500 Bs, wszyscy co maja troche oleju w glowie i stac ich na karte kredytowa oraz podroze zagraniczne rzucili sie po panstwowe (petro)dolary. Oczywiscie jest to niski uklon panstwa wylacznie w strone klasy sredniej i wyzszej, bo generalnie w Wenezueli za Chaveza wszystko sie wszystkim rozdaje i poparcie spoleczne trzeba sobie kupic.

O ile wiec 2006 obywatele zglosili zapotrzebowanie na 1,2 miliardow dolarow, o tyle w 2007 bylo to juz ponad 3,5 miliarda. Pod koniec zeszlego roku caly narod uswiadomiwszy sobie mozliwosc sfinansowania swiateczno-noworocznych wakacji dolarami CADIVI ruszyl do agencji podrozy. Popyt na wczasy zagraniczne i bilety lotnicze wzrosl o 100%. Ceny biletow do najbardziej popularnej Panamy poszybowaly z 450.000 Bs do prawie 1.500.000 i juz na poczatku grudnia do 20 stycznia wszystko zostalo wykupione na pniu. Podobnie z pobliskimi Antylami Holenderskimi czyli wyspami Aruba oraz Curazao. Do Kolumbii i Miami - o czym sami sie przekonalismy szukajac opcji na Sylwestra - biletow tez juz od dawno brakowalo. Byli ludzie, ktorzy nawet przychodzili do biur podrozy proszac o bilet gdziekolwiek, byleby za granica. A juz absolutnym hitem byly pakiety obejmujace przelom miesiaca, kiedy mozna bylo oficjalnie wybrac dwa razy po 500 dolarow z bankomatu, raz trzydziestego i raz pierwszego.

Z wymiany dolarow i posrednictwa w tego typu uslugach finansowych wyksztalcil sie caly dzial nieformalnej gospodarki. Posrednicy zaczeli nawet masowo odwiedzac barrios i ludziom niemajacym zielonego pojecia o zielonych oferowac zalatwienie karty kredytowej oraz wyrobienie i odkupienie kuponu na zakupy internetowe.

CADIVI, zorientowawszy sie co sie dzieje, wzielo sie do akcji. Najpierw w eter poszly ostrzezenia o mozliwych sankcjach za handel dolarami. Potem grozono inspekcja kart kredytowych - wszak nic nie stalo na przeszkodzie, by czlonek rodziny lub zaufany znajomy w podroz zagraniczna nie wzial kart kredytowych z PINami innych osob. Tuz przed nowym rokiem wladze podjely drastyczniejsze srodki: Po pierwsze, nakazano bankom natychmiast wycofac z uzytku tzw. przedplacone karty kredytowe. Po drugie, radykalnie zmniejszono kupon na zakupy przez Internet z $3000 do $400. Po trzecie, zakazano publikowania w mediach i Intenecie od 27 stycznia wszelkich danych na temat kursu dolara czarnorynkowego, tak ze dzis chyba po raz ostatni sprawdzalem, jak stoi Washington.

Te paranoiczna sytuacje da sie jedynie wyeliminowac w jeden sposob: Zdewalualizowac boliwara. Przy okazji rozwiazalby sie problem nieoplacalnosci krajowej produkcji (dobra importowane sa tansze niz krajowe). Jednakze powiedzenie ludziom z dnia na dzien, ze zamiast rownowartosci $300 beda zarabiali $150 stanowi jeden z najmniej popularnych prezentow, jaki politycy moga sprawic narodowi.

Wenezeula ekonomicznie tkwi bowiem w blednym kole polityki merkantylistyczno-populistycznej napedzanym cenami ropy naftowej. W przededniu mojego wyjazdu nie starczy juz mi czasu na rozpisywanie sie na temat historii ekonomicznej kraju, ktory w latach 50 i 60 nalezal do najbardziej rozwinietych na swiecie, a w kolejnych dekadach stoczyl sie na samo dno. Polecam niemniej jednak artykul jednego z moich profesorow na IESA, Hugo Faria, liberala ze szkoly ekonomicznej Chicago:

Growth Disaster
Jones (2002, 4) using data from the Penn World Table classifies Venezuela as a growth disaster because between 1960 and 1997 real income per capita experienced a growth rate of minus 0.13 percent. According to (Barro and Sala-i-Martin 2004, 4), out of 112 countries with known data from 1960 to the year 2000, sixteen countries endured average negative growth rates. Fourteen out of sixteen countries belonged to the Sub-Saharan region, two were Latin American, one, Nicaragua suffered a civil war and a socialist government, the second one was Venezuela rich in oil, gas, carbon and iron and with no major internal turmoil.